Τετάρτη 5 Οκτωβρίου 2011

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ

Ολόκληρη η κτίση μαζί με τον άνθρωπο είναι δημιουργήματα του Θεού. Ολόκληρη η κτίση εκτός από τον άνθρωπο υπόκειται απόλυτα στο θέλημα του Θεού. Στον αισθητό κόσμο μόνο ο άνθρωπος ως αυτεξούσιος μπορεί να αρνηθεί το θέλημα του Θεού και να κινηθεί κατά το δικό του θέλημα. Επειδή όμως η αιτία της υπάρξεως και της διατηρήσεως των όντων είναι το θείο θέλημα, η άρνηση του θελήματος αυτού οδηγεί στην καταστροφή.

Η άρνηση του θείου θελήματος στον αισθητό κόσμο πραγματοποιήθηκε από τον άνθρωπο, στον οποίο ανακεφαλαιώνεται ολόκληρος ο κόσμος. Το φυσικό περιβάλλον του ανθρώπου είναι το ευρύτερο σώμα του. Είναι η σάρκα που τον τρέφει και τον στηρίζει, αλλά ταυτόχρονα αυτή που χρειάζεται τη φροντίδα και τη στοργή του. Ό,τι συμβαίνει στον άνθρωπο αποτυπώνεται στο περιβάλλον. Και ό,τι συμβαίνει στο περιβάλλον αντανακλάται στην υπόσταση του ανθρώπου.

Συνήθως η οικολογική κρίση τοποθετείται στο επίπεδο των φυσικών ή των ιστορικών φαινομένων, και η αντιμετώπιση της επιχειρείται με τα μέσα της επιστήμης και της τεχνολογίας. Έτσι όμως ούτε η αιτία της κρίσεως γίνεται αντιληπτή ούτε η αντιμετώπιση της μπορεί να είναι σωστή. Κι επειδή η αντιμετώπιση της αυτή στηρίζεται στις αρχές που οδήγησαν στην κρίση, είναι φυσικό όχι μόνο να μην την αποσοβεί, αλλά και να την αναπαράγει.

Η οικολογική κρίση συνδέεται με το σύνολο της προσωπικής και κοινωνικής ζωής του ανθρώπου. Είναι η ύστατη έκφραση της εσωτερικής κρίσεως του ανθρώπου, όπως και όλων των μορφών δράσεως και εκδηλώσεώς του. Η οικολογική κρίση μπορεί να χαρακτηριστεί ως μετάσταση της ηθικής και πνευματικής κρίσεως από το μικρόκοσμο στο μακρόκοσμο, από τον άνθρωπο στην κτίση. Εκφράζει την κρίση της παρουσίας και της διαγωγής του ανθρώπου μέσα στον κόσμο.

Η κρίση αυτή ως ανθρωπολογικό παράγωγο δεν αντιμετωπίζεται σωστά, παρά μόνο μέσα από τον ίδιο τον άνθρωπο. Χωρίς την ριζική αλλαγή του ανθρώπου δεν μπορεί να αναμένεται αλλαγή στην εξέλιξη της οικολογίας. Όταν ο άνθρωπος δεν αντιμετωπίζει την οικολογική κρίση σε σχέση με την ηθική και πνευματική κρίση που διέρχεται ο ίδιος, χάνει τις αληθινές διαστάσεις της και αδυνατεί να συλλάβει το πραγματικό νόημά της. Στην περίπτωση αυτή και τα μέτρα που παίρνει για την προστασία του περιβάλλοντος, όσο χρήσιμα κι αν είναι, αποδεικνύονται επιδερμικά ή και υποκριτικά, γιατί δεν αγγίζουν την αιτία της κρίσεως.

Εδώ προβάλλει η αναγκαιότητα της φωνής της Εκκλησίας. Σκοπός βέβαια της Εκκλησίας δεν είναι να νοικοκυρέψει τον κόσμο ή να επιβραδύνει με κάθε τρόπο την καταστροφή του, αλλά να δώσει την μαρτυρία της «καινής κτίσεως», που νικά την αμαρτία και τον θάνατο. Της κτίσεως αυτής που αναμένεται αλλά και που είναι παρούσα στην καθημερινή ζωή. Στην καινή αυτή κτίση πραγματοποιείται η ριζική αλλαγή του ανθρώπου, που έχει άμεσες επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή και δράση του. Είναι αλλαγή που τον ανακαινίζει πνευματικά και μεταμορφώνει το ήθος και τη στάση του απέναντι σον κόσμο και στα πράγματα του κόσμου.

Με την πίστη στο Θεό και την τήρηση των εντολών βρίσκει ο άνθρωπος τον αληθινό εαυτό του και τις σωστές σχέσεις του με τον πλησίον και τον κόσμο. φροντίζει να μη βλάπτει με κανένα τρόπο τον πλησίον και να μην χρησιμοποιεί κακώς τα πράγματα. Η αντιμετώπιση της οικολογικής κρίσεως δεν πρέπει να νοείται ως γενική και αφηρημένη υπόθεση. Δεν είναι κάτι που αφορά αόριστα τους ανθρώπους ή την ανθρωπότητα, αλλά τον καθένα ξεχωριστά και όλους συλλογικά. Αν δεν συνειδητοποιήσει ο άνθρωπος την προσωπική του ευθύνη για την κρίση που υπάρχει μέσα του και γύρω του, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει σωστά την οικολογική κρίση. Η συνειδητοποίηση όμως αυτή δεν είναι θέμα προσωπικής μόνο ευαισθησίας αλλά και αγωγής. Αν η αγωγή είναι εκμαυλιστική, όπως συμβαίνει σήμερα, τότε αμβλύνεται και η ευαισθησία που υπάρχει στα πρόσωπα.

Σε ύμνο της Εκκλησίας λέγεται: «Γέγονα… μολυσμός αέρος και γης και υδάτων» . Η μόλυνση του περιβάλλοντος αντανακλά την εσωτερική μόλυνση του ανθρώπου. Και η μόλυνση αυτή του ανθρώπου αρχίζει από το νου του. Πρώτος ο νους μολύνεται με τα εμπαθή νοήματα, γι’ αυτό και χαρακτηρίζεται «πρωτοπαθής» . Τα νοήματα αυτά ως λογισμοί σύνθετοι από πάθη και νοήματα , οδηγούν στην παράχρηση του κόσμου και των πραγμάτων του κόσμου. Χωρίς την κάθαρση του νου από τα εμπαθή νοήματα δεν μπορεί να υπάρξει σωστή σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο και τα πράγματα του κόσμου. Στις ημέρες μας όμως η φροντίδα για το περιβάλλον συμβαδίζει με τη συστηματική προσπάθεια μολυσμού του ανθρώπινου νου με τέτοια νοήματα.

Η τελική όμως απάντηση της Εκκλησίας στην οικολογική κρίση δεν δίδεται σε ηθικό ή κοινωνικό επίπεδο, όσο χρήσιμες κι αν είναι οι σχετικές θέσεις και προσπάθειές της για την προστασία και την συντήρηση του κόσμου. Δε δίδεται με τα πρακτικά μέτρα που μπορεί να προβάλει, ή ακόμα και με το κατάλληλο ήθος που μπορεί να εμπνεύσει για την προστασία του περιβάλλοντος. Η τελική απάντηση της Εκκλησίας δίδεται στο οντολογικό επίπεδο με βάση την υποστατική αρχή.

Όπως η καταστροφή της κτίσεως έχει προσωπική ή υποστατική αφετηρία, τον πρώτο Αδάμ, έτσι και η ανακαίνιση της έχει προσωπική ή υποστατική θεμελίωση, τον νέο Αδάμ, τον Χριστό. Δεν υπάρχει απρόσωπη ανακαίνιση, όπως δεν υπάρχει και απρόσωπη καταστροφή της κτίσεως. Η καινή κτίση πραγματοποιείται με τον Χριστό: «Ει τις εν Χριστώ καινή κτίσις» . Αλλά και ειδικότερα, όπως η καταστροφή της κτίσεως ξεκίνησε με συγκεκριμένη προσωπική ενέργεια, την παρακοή, έτσι και η ανακαίνιση της κτίσεως θεμελιώνεται σε συγκεκριμένη προσωπική ενέργεια, την υπακοή. Η παρακοή του Αδάμ έφερε στον κόσμο την αμαρτία και μαζί με αυτήν τον θάνατο και την φθορά της κτίσεως. Η υπακοή του Χριστού θεμελιώνει την νέα σχέση με τον Θεό και μαζί με αυτήν την αφθαρσία και την αθανασία.
Ο σταυρός και ο θάνατος του Χριστού δεν είναι ατομικά επεισόδια, αλλά γεγονότα με πανανθρώπινες και κοσμικές διαστάσεις. Καταργούν τον κόσμο της φθοράς και του θανάτου και εισάγουν την καινή κτίση. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα «σημεία» που συνοδεύουν τον θάνατο του Χριστού δεν συμβολίζουν μόνο πνευματικά γεγονότα αλλά και ανθρωπολογικά και κοσμολογικά . Με την υπακοή του Χριστού «μέχρι θανάτου» ανυψώθηκε η ανθρώπινη φύση στη δόξα του Θεού . Στην δόξα αυτή οδηγείται και κάθε άνθρωπος που μιμείται την υπακοή και μετέχει στο μυστήριο του σταυρού Του. Με τον τρόπο αυτό ο άνθρωπος γίνεται αληθινή υπόσταση, που αγκαλιάζει ολόκληρο τον κόσμο και ζει αρμονικά με αυτόν ως πολίτης της καινής κτίσεως. Την εμπειρική βεβαίωση της αλήθειας αυτής στην παρούσα ζωή προσφέρουν πλείστα παραδείγματα αγίων, που έζησαν αρμονικά με όλα τα ζώα και τα στοιχεία της φύσεως.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου